به مناسبت نکو داشت هفته پدافند غیرعامل که از تاریخ 8 تا 14 آبان ماه برگزار می شود، خبرنگار خبرگزاری ایرنا به دعوت روابط عمومی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور گفت و گویی با دکتر نعمت الله اسدی نماینده موسسه تحقیقات علوم دامی در پدافند غیرعامل وزارت جهاد کشاورزی داشت در این گفت و گو حوزه امنیت غذایی کشور و نقطه نظرات این محقق درباره خطرات اگروتروریسم مورد واکاوی قرار گرفت.
امروزه ثابت شده که خطرات اگروتروریسم (تهدیدات عمدی و غیرعمدی در حوزه امنیت غذایی) در شریان های اقتصاد بسیار پیچیده و عمیق است و برخی محققان معتقدند که تروریسم و تبعات ناشی از آن به عنوان شوم ترین رویداد تاریخی بشر از دیر باز تا کنون گریبان گیر جامعه بشری بوده است.
منابع علمی و تاریخی نشان از آن دارد که بشر از زمان خلقت برای محافظت از خود در غارها، برج ها و با نصب خندق ها اقدام کرده و طی چند هزار سال تمدن بشر، فقط ۲۶۸ سال آن بدون جنگ بوده به گونه ای که در ۴۵ سال بین سال های ۱۹۴۵ تا ۱۹۹۰ میلادی تنها سه هفته بدون جنگ ثبت شده است.
از سوی دیگر علاقه به حیات و حفظ آن در هر موجود زنده ای به ویژه انسان وجود دارد و بشر برای حفظ ملزومات خود در حوزه غذا و انرژی نیاز به یک سری اقدامات پیش گیرانه برای حفاظت در مقابل نسل خود و دیگر موجودات دارد.
دفاع در برابر انواع تهدیدات با عنوان «پدافند» اطلاق می شود که بخشی از این تهدیدات، به صورت عمدی همچون بروز جنگ ها می باشد.
اما آنچه که خطر آن به شکل عمیق تر دیده می شود، تهدیدات در حوزه غذا است که با عنوان «اگروتروریسم» و «بیوتروریسم» بیان می شود؛ یکی از این تهدیدات به ویژه در بخش عمدی وارد کردن انواعی از باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها به زمین های کشاورزی یا محل پرورش و نگهدای دام و طیور است که موجب بیماری دام و طیور و محصولات کشاورزی می شود.
البته بخشی از تهدیدات اگروتروریسم نیز همچون ریزگردها و خشکسالی غیرعمدی می باشد که برای مقابله با انواع تهدیدات زیستی دفاعی با عنوان «پدافند غیرعامل» (دفاع غیرعامل) به کار گرفته می شود که انسان از طبیعت برای دفاع غیرعامل الگو می گیرد.
در این بین هدف از پدافند غیرعامل شناسایی و کاستن آسیب ها در حوزه های مختلف همچون حمل و نقل، صنایع، مخابرات، سلامت و امنیت غذایی می باشد.
تعریف سازمان ملل از “امنیت غذایی” دسترسی آحاد مردم به غذای کافی است به طوریکه وجود غذا و پایداری در دریافت آن به عنوان محورهای اصلی امنیت غذایی به شمار می روند؛ بر اساس این تعریف باید گفت که کشاورزی و دامپروری در امنیت غذایی نقش بسیار مهمی دارند و هر گونه آسیبی در این حوزه به دلیل تهدیدات عمدی و غیرعمدی، منجر به چالش امنیت غذایی کشور و ایجاد ناامنی در جامعه می شود.
شوم ترین رویداد تاریخی بشر
دکتر اسدی معتقد است که دامپروری به عنوان یکی از بخش های اساسی کشاورزی، نقش اصلی در ایجاد امنیت غذایی به عهده دارد که حفاظت از ذخایر ژنتیکی و بهبود نگهداری در شیوه های فرآورده های دامی از اهداف این موسسه می باشد.
وی در خصوص اهداف بیوتروریسم و اگروتروریسم به عنوان یکی از شاخه های اصلی بیوتروریسم افزود: تروریسم و تبعات ناشی از آن به عنوان شوم ترین رویداد تاریخی بشر است که از دیر باز تا کنون گریبان گیر جامعه بشری بوده است.
اسدی اظهار داشت: بیوتروریسم نیز شاخه ای از تروریسم است که با به کارگیری انواع باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها موجب ناتوانی و مرگ و میر بالا در جوامع بشری می شود.
وی بیان داشت: در اگروتروریسم نیز با وارد کردن تعمدی یک سری بیماری ها در دام و طیور و کشاورزی باعث کاهش دسترسی مردم به منابع غذایی شده و این موضوع سبب ترس وحشت جوامع و خسارت های اقتصادی شدید و بی اعتمادی مردم به مسوولان می شود.
رییس بانک ژن موسسه تحقیقات علوم دامی کشور به خطرات اگروتروریسم اشاره کرد و ادامه داد: جنگ نظامی ممکن است بخشی از یک کشور را درگیر کند ولی با حملات اگروتروریسمی تمام امنیت اقتصادی یک جامعه درگیر می شود که دفاع در مقابل این حملات دارای اهمیت فراوان است.
وی افزود: مطالعات نشان می دهد که شروع این پدیده با پیشرفت علوم مرتبط با آسیب شناسی های گیاهی و گیاه پزشکی آغاز شد و با پیشرفت علم در حوزه های بیماری دامی و گیاهی سوء استفاده از این علوم در پدیده اگروتروریسم فراهم شد.
اسدی با بیان اینکه متاسفانه تهدیدات غیرعمدی در کشور بسیار حادتر است، تاکید کرد که پدافند غیرعامل باید در آن به صورت جدی ورود کند زیرا با تهدید انقراض نژادهای دام و طیور در مناطق مرزی کشور و آلودگی دام ها در این مناطق روبرو هستیم.
وی همچنین یکی از تهدیدات غیرعمدی در این حوزه را تهدید ناشی از اثرات جانبی باقی مانده های دارویی مورد استفاده در دام و طیور دانست و گفت: در کشور ما از داروها استفاده بی رویه می شود که باقیمانده آن ها به عنوان یک تهدید جدی به شمار می رود.
اختلال ژنتیکی سوغات تجارت دام
وی ورود و خروج دام زنده در مناطق مرزی را یکی از علل بروز اختلال ژنتیکی عنوان کرد و افزود: تهدید عوارض ناشی از ورود محصولات ترنس ژنیک (تراریخته و محصولات دستکاری شده ژنتیکی) نیز بسیار جدی است که بایستی واردات آن کنترل شود.
نماینده موسسه تحقیقات علوم دامی در پدافند غیرعامل وزارت جهاد کشاورزی بیان داشت: در ورود و خروج دام های زنده از مناطق مرزی احتمال خروج ژنتیکی در قالب DNA، بافت و خون ممکن است روی دهد ضمن اینکه تهدیدات بیوتروریسم از طریق ورود دارو و مواد ضدعفونی کننده بسیار جدی است.
نبود آمار دقیق دام ها تهدیدی جدی است
وی یکی از تهدیدات غیرعمدی در کشور را نبود آمار و اطلاعات دقیق از دام ها در نقاط مختلف دانست و گفت: در موسسه تحقیقات علوم دامی کشور نقاط قوت و فرصت زیادی در حوزه تحقیقات دام و طیور وجود دارد که از جمله این نقاط قوت را می توان به وجود پتانسیل لازم برای شناسایی، پایش، ثبت و حفاظت از ذخایر ژنتیکی در مقابل تهدیدات عنوان کرد.
اسدی افزود: وجود بستر علمی مناسب برای مقابله با تهدیدات زیستی که روش های تولید، نگهداری مواد غذایی با منشاء دامی در مواقع بحران، وجود بستر مناسب برای ردیابی نقایص ژنتیکی حاصل از حملات بیوتروریسمی، وجود بستر مناسب برای ایجاد شبکه های ارتباطی و آموزشی بین مراکز تحقیقاتی مرتبط دام و طیور از جمله این نقاط قوت به شمار می رود.
وی اظهار داشت: وجود پتانسیل لازم برای پرورش و به کارگیری حیواناتی همچون کبوتر و زنبور عسل در پدافند غیرعامل و شناسایی تقلب در فرآورده های دامی از دیگر پتانسیل های موسسه تحقیقات علوم دامی در پدافند غیرعامل است.
رییس بانک ژن موسسه تحقیقات علوم دامی کشور به اهداف استراتژیک در حوزه پدافند غیرعامل اشاره کرد وشناسایی و ثبت ذخایر ژنتیکی و استفاده از فناوری های بومی سازی شده جهت فرآوری،ایجاد آزمایشگاه های رفرانس برای توالی یابی دام و طیور و ژنتیک به منظور جلوگیری از خروج مواد بیولوژیک از کشور رااز جمله این اهداف بیان کرد.
وی به ظرفیت‌های موجود در این موسسه اشاره کرد و گفت: وجود پتانسیل علمی و امکانات تاسیساتی برای نگهداری ذخایر ژنتیکی مورد تهدید، وجود بستر مناسب علمی برای ارائه راهکارهای مقابله با تهدیدات زیستی، وجود بستر مناسب برای ارتباط شبکه‌های تحقیقاتی و آموزشی و وجود ظرفیت های مناسب برای پرورش و به کارگیری حیواناتی از قبیل کبوتر و زنبور عسل در پدافند غیر عامل و امنیت غذایی از جمله این ظرفیت ها به شمار می آید.
اسدی به اقدامات انجام شده توسط موسسه تحقیقات علوم دامی در حوزه حفاظت،بهره برداری و مقابله با تهدیدات ذخایر ژنتیکی دام و طیور اشاره کرد و افزود: اجرای برنامه هویت بخشی، حفاظ ، ثبت و پایش ذخایر ژنتیکی دام، طیور و زنبورعسل در قالب اجرای پروژه های پایش و ثبت ذخایر ژنتیکی کشور، ایجاد و تقویت بانک ژن ذخایر ژنتیکی دامی در خطر انقراض کشور (شامل بازسازی،تکمیل و تجهیز امکانات مورد نیاز کرایوبانک موجود در موسسه از جمله این اقدامات به شمار می رود.
وی به کارگیری فناوری های بومی سازی شده جهت فرآوری ، نگهداری و حفظ محصولات و فرآورده های دامی از جمله تولید بلوک های غنی شده جهت تغذیه دام در مناطق بحرانی و تشکیل کارگروه اقدام ویژه جهت مقابله با بحران های عمدی و غیرعمدی و تهیه کتاب ذخایر ژنتیکی دامی در خطر انقراض کشور را از دیگر اقدامات موسسه عنوان کرد.
ایشان تهیه سند راهبردی موسسه تحقیقات علوم دامی در حوزه پدافند زیستی را از دیگر این اقدامات برشمرد و اظهار داشت: تقویت زیرساخت ها و تکمیل و به روز رسانی بانک ژن و همچنین کرایوبانک زیست بوم دام و طیور بومی واقع در موسسه تحقیقات علوم دامی کشور و ارائه تسهیلات لازم جهت ایجاد پنل خورشیدی جهت تامین برق اضطراری موسسه و بانک ژن با ظرفیت ۱۰۰ کیلووات ساعت و همچنین حمایت از تشکیل انجمن های نژادی برای مدیریت و بهره برداری از نژادهای بومی کشور از جمله پیشنهادات برای ارتقای سطح فعالیت های موسسه در حوزه پدافند غیرعامل است.
بر اساس اطلاعات موجود هم اکنون بیش از 8 میلیون راس گاو اصیل، دورگ و بومی، حدود ۲۰۰ هزار راس گاومیش، بیش از ۴۸ میلیون راس گوسفند و بیش از ۱۸ میلیون راس نژادهای مختلف بز در کشور پراکنده می باشد که این پتانسیل نقش حیاتی در تامین امنیت غذایی کشور بازی می کند.
تولید حدود بیش از ۸۰۰ هزار تن گوشت قرمز از جمله پتانسیل های بخش دام در کشور است ضمن اینکه سالانه حدود ۲ میلیون تن گوشت سفید حاصل از بخش طیور و سایر ماکیان درکشور و حدود ۹۴۰ هزار تن تخم مرغ تولید می شود.
روابط عمومی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور
