سخنرانی شبنم پریچهره در سومین کنگره جهانی زنبور عسل مسقط عمان

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، به عنوان سخنران کلیدی سومین کنگره جهانی زنبورعسل در مسقط عمان شرکت کرد.

به گزارش روابط عمومی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، در حالی سومین کنگره جهانی زنبورعسل به نام Africa Bee Expo در مسقط عمان از تاریخ ۲۸ تا ۳۱ شهریورماه ۱۴۰۳ خورشیدی با حضور بیش از ۳۵ کشور جهان برگزار شد.

در این کنگره بین المللی، شبنم پری‌چهره عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور و رئیس هیات مدیره انجمن حامیان گرده افشان‌ها به دعوت وزارت کشاورزی عمان به عنوان سخنران کلیدی و داور دعوت شده بود که سخنرانی خود را به زبان انگلیسی با عنوان «اثر گرده افشانی زنبورعسل بر فرآیند تغییر اقلیم» ارائه کرد.

پری‌چهره، در بخشی از این سخنرانی به تعریف تغییر اقلیم و فاکتورهایی که بر آن موثرند و عواملی که می توانند خسارت های ناشی از آن را کاهش دهند، پرداخت و افزود: فعالیت‌های انسان مانند نابود کردن جنگل‌ها و استفاده از سوخت‌های فسیلی موجب افزایش گازهای گلخانه ای، بیابان زایی و از بین رفتن لایه اوزون و در نهایت گرم شدن کره زمین شده است. یکی از مهم ترین فاکتورهایی که می‌تواند با تاثیر بر آب، خاک و هوا و حفظ تنوع زیستی اثرات منفی ناشی از تغییر اقلیم را کاهش دهد، حفاظت از گرده افشان هاست.

وی، ادامه داد: قبل از پیدایش انسان، حیات در کره زمین در تعادل بود و گونه زایی و انقراض به صورت طبیعی مسیر خود را می‌رفت، اما وقتی انسان پا به زمین گذاشت، دو راه پیش روی خود داشت؛ نخست اینکه با طبیعت همگام شود و به تعادل آن کمک کند یا اینکه برای منفعت خود طبیعت را قربانی کند که متاسفانه بشر راه دوم را انتخاب کرد.

پری‌چهره با بیان اینکه مهم‌ترین عامل نگهدارنده طبیعت در تعادل تنوع زیستی است و تغییرات اقلیم زمانی شروع می‌شود که این تنوع کاهش می‌یابد اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین عوامل حفظ تنوع زیستی گرده افشان‌ها هستند.

رئیس هیات مدیره انجمن تازه تاسیس حامیان گرده افشان‌ها در ادامه سخنرانی خود به تعریف گرده افشانی و تشریح انواع آن پرداخت و از انواع گرده افشان‌ها که شامل حشرات، پرندگان، پستانداران و باد هستند، نام برد و افزود: در بین گرده افشان‌ها حشرات بیشترین اهمیت را دارند و در بین حشرات نیز زنبورها بیشترین تاثیر را در گرده افشانی داشته اند و از میان آنها هم زنبور عسل به دلیل جمعیت بیشتر و اهلی بودن اهمیت ویژه ای دارد. پری‌چهره در این سخنرانی تفصیلی خود که حدود ۵۰ دقیقه به درازا کشید، در مورد پراکنش و نحوه زندگی زنبورعسل معمولی Apis mellifera و زنبورعسل کوچک  Apis florea توضیح داد.

گفته پری‌چهره، گرده افشان‌ها با تاثیر بر بالا بردن کارایی مصرف آب، مواد غذایی خاک برای گیاهان و افزایش فتوسنتز و همچنین افزایش تنوع زیستی، می‌توانند با تغییرات اقلیمی مقابله کنند.

وی گفت: به طور نمونه در مورد تاثیر بر هوا، زمانی که گرده افشانی به طور کامل انجام می‌شود یا به عبارت دیگر تخمدان گل‌ها به اندازه کافی گرده دریافت می‌کنند، فرآیند فتوسنتز شدت یافته و اکسیژن بیشتری به هوا تزریق می‌شود؛ بنابراین افزایش اکسیژن هوا، می‌تواند گرم شدن آن را در مقابل تغییرات اقلیمی کاهش دهد.

وی افزود: یا در مورد تاثیر بر خاک، با افزایش فعالیت گیاه، تبادل یونی بین ریشه و خاک در شرایط بهتری قرار می‌گیرد که منجر به افزایش کارایی مواد موجود در خاک می‌شود. به عبارتی افزایش گرده‌افشانی، گیاه را فعال‌تر کرده و جذب مواد مُغذّی خاک توسط ریشه بیشتر انجام می‌شود. با گسترش ریشه در خاک، ساختمان خاک بهبود یافته و از جمع شدن و هدر رفتگی کودهای شیمیایی و آلی خاک جلوگیری شده و همچنین با گسترش ریشه در خاک، از فرسایش بادی و آبی مانند سیلاب‌ها جلوگیری می‌گردد که این فرسایش خود یکی از علل بیابان زایی است. ضمن اینکه در اثر این فرآیند محصول به دست آمده از گیاه اعم از میوه، بذر، علوفه و برگ از کیفیت بالاتری به علت جذب بهتر عناصر و کودهای آلی و شیمیایی خاک برخوردار خواهند بود. همچنین با توجه به اینکه گیاهان خانواده پروانه آسا می‌توانند ازت هوا را در ریشه و در خاک تثبیت کنند و باعث افزایش ازت طبیعی خاک شوند، افزایش گرده افشانی در این گیاهان، می‌تواند با حفظ تنوع و گسترش آن‌ها باعث حاصلخیزی خاک گردد. با توجه به اینکه در مناطق خشک و نیمه خشک ازت طبیعی در خاک بسیار کم است.

پری‌چهره، به آب هم به عنوان یک فاکتور اقلیمی دیگر اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین چالش‌های تغییرات اقلیمی، کاهش منابع آبی برای گیاهان است. گرده افشان‌ها می‌توانند با افزایش فعالیت گیاهان، کارایی مصرف آب در گیاهان را بالا ببرند. یعنی گیاه در قبال مصرف آبِ کمتر، به رشد و نمو پایدار می‌رسد. همچنین از هدر رفتن آب  و تبخیر آن در خاک جلوگیری می‌شود.

رئیس هیئت مدیره انجمن حامیان گرده افشان‌ در ادامه درباره تاثیرگذاری گرده افشان‌ها بر حفظ تنوع زیستی خاطرنشان کرد: گرده‌افشان‌ها باعث می‌شوند زنجیره غذایی در اکوسیستم‌ها کامل باشد، زیرا گیاهان آغاز زنجیره غذایی در طبیعت هستند و به عبارت دیگر با حفظ تنوع زیستی گیاهی، تنوع زیستی جانوری نیز حفظ می‌شود.

وی تنوع زیستی را شامل گسترش جنگل‌ها با گونه‌های متنوع، پُربار شدن مراتع و حتی افزایش باکتری‌های مفید در خاک عنوان و تصریح کرد: از آنجایی‌که تنوع زیستی باعث ثبات در اقلیم می‌‍شود، انسان می‌تواند مزارع و باغ‌های مناسب هر منطقه را نیز گسترش دهد که خود موجب حفظ خاک و افزایش اکسیژن خواهد شد.

وی در این سخنرانی به کاهش جمعیت گرده افشان‌ها در جهان و عوامل کاهش دهنده آن اشاره کرد و گفت: این عوامل شامل آفتکش‌ها، توسعه شهری، عوامل اکولوژیکی، جنگل زدایی، تغییرات اقلیمی و… هستند. مهم ترین عامل کاهش دهنده گرده افشان‌ها، آفت کش‌ها هستند تا جایی که سمومی مانند “نئونیکوتینوئید” سالانه جمعیت زیادی از گرده افشان‌ها را از بین می‌برند و متاسفانه نظارت بر استفاده صحیح از آفت‌کش‌ها و همچنین استفاده از آفت‌کش‌های کم خطر در بسیاری از کشورها بوِیژه آسیا بسیار کم است.

اما یکی از نکات قابل توجه و جالب دیگر این سخنرانی که برای حاضرین جالب توجه به نظر رسید، مطرح شدن این نکته بود که «زنبورهای گرده افشان، به ویژه زنبورعسل به علت آداپته شدن با تغییرات محیطی کمتر تحت تاثیر چالش‌های ناشی از تغییر اقلیم هستند. این بدان معنی است که در شرایط بسیار سخت نیز آن‌ها می‌توانند به حیات خود ادامه داده و باعث حفظ تنوع زیستی شوند. بنابراین زنبورعسل می‌تواند مهم‌ترین یاریگر انسان در مقابله با تغییرات اقلیمی در شرایط سخت باشد. با حفاظت از زنبورها انسان می‌تواند زمین را از وضعی که به آن دچار شده، نجات دهد.»

پری‌چهره در این سخنرانی وظایف کشاورزان، زنبورداران، حکومت‌ها و انجمن‌های مردم نهاد برای حفظ گرده افشان ها بویژه زنبورعسل را به طور مفصل گوشزد کرد و گفت: انجمن تازه تاسیس مردم نهاد حامیان گرده افشان‌ها در این راستا تشکیل شده است.» وی در همین راستا پس از معرفی و وظایف این انجمن از حضار جهت پیوستن به این انجمن مردم نهاد دعوت کرد که مورد اقبال آن‌ها قرار گرفت.

در پایان این سخنرانی، پری‌چهره نتیجه مطالعات و تجربیات خود را در رابطه با زنبورعسل کوچک و اهمیت آن در گرده افشانی گیاهان مناطق گرم و خشک و همچنین کاهش جمعیت آن به علت برداشت نادرست عسل آن ارائه داد و تاکید کرد: از آنجا که کیفیت عسل این زنبور به اندازه ای نیست که ارزش نابودی این ذخیره ژنتیکی مهم را داشته باشد؛ لذا روش صحیح برداشت عسل این زنبور بسیار حائز اهمیت است.

وی پس از ارائه راهکارهایی جهت برداشت عسل زنبورعسل کوچک، تاکید کرد: زنبورعسل کوچک به دلیل آداپته شدن با اقلیم گرم و خشک نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی این مناطق را داشته و اهمیت گرده افشانی آن بسیار بالاتر از فرآورده‌های کلنی آن است و اهمیت گرده‌افشانی این زنبور در سال‌های آتی به علت گرمتر شدن کره زمین روزافزون خواهد بود.

وی از محققین، زنبورداران و مدیران تصمیم ساز و تصمیم گیر دعوت کرد تا به ترویج اهمیت گرده افشان‌ها به ویژه زنبورعسل کوچک بپردازند و در حفظ آنها بکوشند.

لازم به ذکر است در مراسم اختتامیه این کنگره بین المللی سخنرانان کلیدی و داوران تجلیل گردید که شبنم پری‌چهره به نمایندگی از ایران و انجمن حامیان گرده افشان‌ها و مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور، دو لوح تقدیر دریافت کرد.

منبع: ایسنا